“Çirkin kadın yoktur” demiş bir kozmetik imparatorluğu kurmayı başaran başarılı iş insanı Helena Rubinstein… Bu kısa cümlenin ikinci yarısı Rubinstein’ın ilgi ve ticari alanı nedeniyle bakımsız kadına işaret ediyor… Kısa ve çarpıcı olması nedeniyle bu yaklaşım hızla dilimize yapıştı. İyi mi oldu kötü mü, kararı siz verin, endişemiz kadın ve güzellik kavramlarının ayrımcı bir şekilde yan yana gelmesinden. Zaman içinde hayatla derinleştirmeye başladık ve ortaya kadınla alakalı başka ayrımcılıklar da çıktı: fakir zengin, eğitimli eğitimsiz, genç yaşlı gibi.
Kadın yaşlandıkça radarımızdan çıkıyor ne yazık k, oysa dünya ve özelinde de Türkiye nüfusu hızlı yaşlanıyor. Her yaşta kadın radarımızda olmalı ki, böyle bir yaklaşımla karşınızdayız.
Amerika merkezli aylık moda, güzellik ve yaşam tarzı dergisi Vogue’un Filipinler edisyonu, Nisan sayısı için “Güzellik” temalı özel bir dergi hazırladı. Seçilen tema bu kulvardaki bir dergi için bilindik olsa da “kapak kızı” seçimi hayli şaşırtıcıydı.
Dergi, 106 yaşındaki Filipinli dövme sanatçısı Apo Whang-Od’u kapağına taşıyarak hem Vogue tarihinin en yaşlı kapak kızını ağırladı hem de “güzellik” kavramına farklı bir bakış getirdi. Modanın “kutsal kitabı” kabul edilen Vogue, Mayıs 2020’de, 85 yaşındaki Judi Dench’i kapağına alarak ses getirmişti; artık yeni rekor 106 yaşındaki Filipinli dövme sanatçısı (mambabatok) Apo Whang-Od’a geçti.
Apo Whang-Od, “Batok” olarak adlandırılan yerli dövme sanatını uyguluyor; Batok sanatçılarına “Mambabatok” deniliyor. Filipinler’in ücra bir köşesindeki Buscalan köyünde yaşayan Whang-Od, henüz 16 yaşındayken babasının teşvikiyle bu sanata gönül vermiş; döneminin ilk kadın dövme ustası. Dövmeleri geleneksel yöntemlerle bambu çubuk, pomelo ağacından diken, su ve kömür kullanarak elle yapıyor. Dünyanın farklı köşelerinden dövme tutkunlarını onun elinden çıkan bir tasarıma sahip olmak için bu uzak coğrafyaya geliyor.
Filipinler’de yerli halkın inanışına göre vücuda kazınan kutsal motifler, kendilerine öldükten sonraki dünyada eşlik ediyor. O nedenle altın, gümüş ya da mücevher almak ya da takmanın kendilerine fayda sağlamayacağını ama dövmelerin onlarla birlikte diğer yaşamlarına geleceğine inanıyorlar. Whang-Od bu inanışa sahip halkın vücuduna atalarının kutsal sembollerini yıllar yıllar boyunca dövme olarak kazımış.
Filipin ruhunun gücünü ve güzelliğini simgeleyen Apo Whang-Od, yaşayan en yaşlı mambabatok ama kesinlikle sonuncusu değil. Kültürün sahiplenme yoluyla değil, temsil yoluyla varlığını sürdürdüğüne inanan Vogue editörlerinin Apo Whang-Od’u kapak modeli olarak seçmelerinin ardında da bu kadim sanatı yaşatması, geleneksel teknikleri kullanmaya devam etmesi ve bu geleneği sürdürmek isteyen yeni nesil dövme sanatçılarına rehberlik etmesi var.
Batı’nın güzellik ve saygınlık kavramları kültüre nüfuz etmeye başladıktan sonra yeni nesil arasında bu geleneği sürdürenlerin sayıları azalsa da 106 yaşındaki Apo Whang-Od’un çabası sizce de takdire şayan değil mi? Güzellik kavramını sorgulamamızın belki de tam zamanı…
