“Kullan ya da kaybet”, beyin sağlığıyla ilgili konularda giderek daha fazla kullanılan yaygın bir söz haline geldi. Peki bilişsel yetileri kullanmak onların bozulmasını ne derece önlüyor? Okuma, bulmaca çözme ve benzeri aktiviteler gerçekten bunamayı önlüyor mu?
Dünya çapında milyonlarca insan, hafıza ve düşünme yeteneklerini etkileyen kronik bir nörodejeneratif durum olan demans ile yaşıyor. Demansın en yaygın şekli ise Alzheimer hastalığı. Demans semptomlarını yönetmeye yardımcı olacak bazı tedaviler mevcut olsa da hastalığın kesin bir tedavisi bulunmuyor.
Demans patolojisi hakkında daha fazla bilgi edinmek ve tedaviler geliştirmek için araştırmalar devam ederken, yaşam tarzındaki değişikliklerin demans riskini ve bilişi nasıl etkileyebileceği konusunda pek çok farklı çalışma da devam ediyor.
Araştırmalar ne diyor?
2021’de Neurology’de yayınlanan bir çalışma, okuma, dama oynama, mektup yazma ve bulmaca gibi bilişsel aktivitelerin, 80 yaş ve üzeri kişilerde Alzheimer hastalığının başlangıcını 5 yıl geciktirebileceğini ortaya koydu.
2022’de PNAS’ta yayınlanan bir başka çalışma, TV izlemek gibi bilişsel olarak pasif faaliyetlerde daha fazla zaman geçirmenin bunama riskinin artmasıyla bağlantılı olduğunu, buna karşın bilgisayar kullanmak gibi bilişsel olarak aktif görevlerde daha fazla zaman geçirmenin bunama riskinin azalmasıyla bağlantılı olduğunu gösterdi.
JAMA OpenTrusted Source tarafından Temmuz 2023’te yayımlanan bir çalışmada ise günlük tutma, satranç oynama ve bulmaca çözme gibi beyni zorlayan faaliyetlere sıkça katılmanın yaşlı yetişkinler arasında demans gelişme riskinin daha düşük olmasıyla ilişkili olduğu bulundu.
Zihin egzersizleri beynin birden fazla bölümünü çalıştırıyor
McGovern Tıp Fakültesi’nde görev yapan nörolog Dr. David Hunter, araştırmaların ileri derecede demans hastalarının bile “zihinsel egzersiz” olarak adlandırılan, beynin birden fazla bölümünü aynı anda çalıştıran her şeyden faydalanabileceğini gösterdiğini belirtiyor. Okuma, bulmaca, sanatla ilgili aktiviteler, sohbet, oyunlar sadece birkaç örnek. Tek kural oturup televizyon izlemekle kalmamak.
Demans için değiştirilebilir risk faktörleri
Yapılan araştırmalara göre demansın %40’ını oluşturan 12 değiştirilebilir risk faktörü bulunuyor.
- eğitim seviyesi
- sosyal temas düzeyleri
- işitme bozukluğu
- egzersiz rutini
- depresyon belirtileri
- alkol kullanımı
- orta yaş obezi̇tesi̇
- hava kirliliğine maruz kalma
- sigara içme alışkanlıkları
- kafa yaralanmaları
- hipertansiyon
Araştırmacılar, bu faktörlere göre hareket etmenin, tau proteini ve enflamasyon birikimi gibi nöropatolojik hasarı azaltarak, bilişsel rezervi artırarak ve koruyarak ya da her ikisini birden yaparak demans riskini azaltabileceğini belirtiyor.
Kaynak: https://www.medicalnewstoday.com
