Gözümüzden bile sakındığımız çocuklarımızı korumak kadar onlara bu beceriyi kazandırmak da son derece önemli. Vereceğiniz küçük bir mahremiyet eğitimi ile hem çocuğunuzun kendini koruyabilmesine hem de cinsel kimliğinin doğru şekillenmesine yardımcı olabilirsiniz.
Psikolog Sabina Dursun – İçerik Fabrikası
Her ebeveynin hayalidir doğaya, canlılara, insanlara ve farklı kültürlere saygılı, sosyal çevre ile bütünleşmiş, uyumlu, kendine güvenen ve kendilerini ifade etmekte başarılı güçlü bireyler yetiştirmek. Bu süreçte ebeveynler tarafından çocuklara çeşitli eğitimler verilir ve çocuğun gerekli becerileri kazanması amaçlanır.
Toplumumuzda bir tabu olan, konuşulmayan, yok sayılan ancak bir o kadar da önemli olan konu ise mahremiyet eğitimidir. Çocuklarının gelişimi için her türlü şartları sağlamaya çalışan ebeveynler, konu mahremiyet eğitimine gelince nasıl davranacaklarını bilemiyorlar. Mahremiyet eğitimi, çocuğun özel alanlarının farkına varmasını, sosyal hayatta kendini koruyabilmesini, kendisinin ve diğer kişilerin sınırlarını bilen ve koruyabilen, duygularını doğru yönetebilen bireyler olmasını sağlar. Mahremiyet eğitimi ailede başlar ve çocuğun sosyal çevresinde devam eder. Mahremiyet eğitimi bir farkındalık oluşturma çalışmasıdır ve bu çalışmada dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Bu hususlar kısaca şöyle:
1) Özel alan tanımlama: Mahremiyet eğitimi çocuğun özel alanlarını tanımasını ve bu alanları korumasını kapsar. Yaklaşık olarak 2 yaşından itibaren çocuklara özel alanlar yavaş yavaş tanıtılabilir. Özel alanların başkalarından gizlenmesi gerektiği ve bu alanlara sadece anne, baba gibi birincil derece yakınların ve doktorun dışında kimsenin dokunmaması gerektiği öğretilmelidir. Doktorun mahrem alanlara dokunması da yine anne veya babanın gözetimi altında olmalıdır. Özel alanlar: göğüs, bacak arası ve arka bölgedir. Çocuğa anlatırken, “Atletinin ve külotunun kapadığı yerler senin özel bölgelerindir. Bunlar göğsün, bacaklarının arası ve arka tarafındır. Bu bölgelere sen istemediğin sürece kimse dokunamaz” denilebilir. Çocuklarınız davranışlarınızı model alır. Bu nedenle çocuğunuzun öğrendiği davranışları uygulamaya geçirmesini istiyorsanız siz de uygulamalı ve yeri geldiğinde ona örnek olmalısınız. Çocuğunuz sizin özel bölgelerinizi görmek veya dokunmak istediğinde izin vermemeli, bu alanların kişiye özel olduğunu anlatmalısınız.
2) Mahrem alanların belirlenmesi adımları: Özel alanlar banyo, tuvalet, soyunma odası gibi alanlardır. Bu alanların nasıl kullanıldığı çocukta özel bölgeler ile ilgili algıyı etkiler. 4-5 yaş civarında çocuğa banyo yaptırırken iç çamaşırı giydirmek, özel alanlar yıkanırken hafifçe başınızı yana çevirerek bu alanlara saygı duyduğunuzu hissettirmek, kendi mahrem alanlarını kendisinin yıkamasını öğretmek ve yıkarken sabırla beklemek, tuvaletini yaparken kapının kapatılması, lazımlık kullanıyorsa evin ortak alanlarına konulmaması öğretilmelidir. Bunun yanında uygun zamanda kardeş veya ebeveyn ile yatakların ayrılması, odanıza izin alarak veya kapıyı tıklatarak haber vererek girme, özel alan ihlalleri fark edildiğinde uyarma, onaylanmadığını belli etme gibi adımlar atılmalıdır. Bu esnada ebeveynin de kendi özel alanlarını kapatması çocuğa doğru örnek teşkil edecektir.
3) Çocuğun özel alanına saygı duyma: Çocuğa özel alanların korunması gerektiği öncelikle ailede öğretilmelidir. Mahremiyet eğitimi ailede önemsenmediğinde, okulda veya diğer sosyal alanlarda bu eğitimin verilmesi zor olur. Çünkü çocuk en çok anne ve babasını daha sonra öğretmenini model alır. “Nasıl olsa daha küçük, bir şey olmaz, çocuğumun istediğim yerine dokunur öperim annesi/babasıyım ben” demek, çocuğun özel alanlarına saygı duymamızı engeller. Bu durumda çocuk da özel alanlarını korumayı ve kendini güvenceye almayı öğrenemez. Ebeveynlerin çocuğun cinsel organlarını sevgi objesi yapması cinsel kimlik gelişimi açısından oldukça sakıncalıdır. Cinsel organlarına dokunmak, bunu oyun haline getirmek, sevgi sözcükleri ile yüceltmek veya tam tersine alçaltıcı ifadeler kullanmak çocuğun cinsel kimlik gelişimini zedeler ve kötü niyetli yabancılara karşı savunmasız bırakır. Çocuk bir başkası özel alanlarına dokunmak istediğinde bunun iyi mi kötü mü olduğunda karar verirken anne ve babasının davranışını referans alır. Anne veya babası dokunuyor, oynuyor ise demek ki bu iyi bir dokunuştur o halde başkası da yapabilir algısı oluşabilir.
4) Televizyon, bilgisayar oyunları ve sosyal medya: Medyanın çocuklar üzerindeki etkisi oldukça büyüktür. Bu kanallar aracılığı ile iletilen mesajları çocuklar süzgeçten geçirmeden olduğu gibi alırlar. Ne yazık ki bu alanın denetlenmesi oldukça zordur. Çocuğunuzu dışarıdan gelen her olumsuzluğa karşı koruyamazsınız ancak çocuğunuza kendini nasıl koruması gerektiğini öğretebilirsiniz. Olumsuz yayınlara denk geldiğinizde tepkinizi mahremiyet ihlali yapan kişiye çocuğunuzun duyacağı şekilde gösterin. Neden onaylamadığınızı, izlediğiniz karakterin davranışının neden yanlış olduğunu kısa ve net ifadeler ile paylaşın. Böylece o da izlediği davranışları taklit etmek yerine seçici davranmayı sizden öğrenecektir.
5) İyi dokunuş kötü dokunuş: Bazı dokunuşlar iyidir, bazıları ise kötüdür. Çocuğunuzun kötü dokunuşları iyi olanlardan ayırabilmesi mahremiyet eğitiminin en önemli aşamasıdır. Örneğin çocuğunuza “İyi dokunuş ve kötü dokunuş vardır. Annenin, babanın sana sarılması, evcil hayvanının seni yalaması, annenin sana banyo yaptırması, tuvaletini yaptıktan sonra öğretmeninin üstünü toplamana yardım etmesi iyi dokunuştur. İyi dokunuşlar seni mutlu eder. Birisi senin özel bölgene dokunmak istediğinde, bunun bir sır olduğunu söylediğinde, büyüklerine anlatırsan sana kötü şeyler yapacağını söylediğinde kötü dokunuştur. Bunlar sana kendini üzgün, kızgın, utanmış hissettirir. Böyle bir şey başına gelirse bu senin hatan değildir. Hemen oradan kaçmaya çalış, çığlık at ve yardım iste. Derhal gidip güvendiğin birine anlat. Annene, babana, büyükannene, büyükbabana veya öğretmenine anlatarak sana yardım etmesini sağlayabilirsin. Sakın unutma, bu senin bedenin ve kötü dokunuşlara hayır diyebilirsin” şeklinde örneklerle farklı dokunuş tarzlarını anlatabilirsiniz.
