Zeytinin anavatanı Akdeniz havzasıdır. Her ne kadar bugün Peru’dan Avustralya’ya, Güney Afrika’dan Japonya’ya kadar uzanan geniş bir coğrafyada zeytin hasadı gerçekleştirilse de dünya zeytin üretiminde büyük pay halen Akdeniz ülkelerine ait. Zeytin sığ köklere sahip bir ağaç türü. Nisan-Haziran arasında yarım milyona yakın çiçek açan zeytin, oldukça sert bir çekirdeğe sahip. Zeytinin rengi de olgunlaşma süresinin tamamlanmasıyla beraber giderek koyulaşıyor ve bununla birlikte derisi de kırışıyor. Zeytin hasadı ise sonbahar aylarına denk geliyor.
Gen bankalarında korunuyor
Zeytin türlerinin gelecek nesillere aktarılması için çalışma yapan İzmir Zeytincilik Araştırma Enstitüsü, yerli ve yabancı zeytin çeşitlerini, bünyesinde oluşturduğu ulusal ve uluslararası arazi gen bankalarında koruma altına tutuyor.
Zeytincilik İstasyonu adıyla 1937’de kurulan, Tarım Bakanlığı’nın 1971 yılında aldığı kararla Zeytincilik Araştırma Enstitüsü ismini alan merkez, Türkiye’deki zeytin çeşitlerinin korunması için çalışmalar yapıyor ve ülkemizin farklı yerlerindeki 92 çeşit zeytin ağacını İzmir Kemalpaşa’daki araştırma sahasında oluşturulan “Ulusal Arazi Zeytin Gen Bankası”nda muhafaza ediyor.
Uluslararası Zeytin Konseyi’nin Dünya Zeytin Koleksiyonu Projesi kapsamında yine İzmir’de oluşturulan “Uluslararası Arazi Zeytin Gen Bankası”nda ise aralarında İspanya, Fas, Yunanistan, Fransa, Tunus, Cezayir, Şili, Irak, İran ve Suriye’nin de bulunduğu 15 ülkeden 250 zeytin çeşidini koruma altında tutuyor.
Türkiye’de zeytin üretimi
Türkiye’de zeytin üretimi 2019 yılına kadar artış eğilimi gösterdi. Bunun en önemli nedenlerinden biri de yıllara göre zeytin üretim alanlarındaki artış. Son yıllarda yeni zeytin bahçesi tesisi ve sertifikalı zeytin fidanı destekleriyle zeytin üretim alanları arttı. TÜİK Bitkisel Üretim İstatistiklerine göre 2020 yılında toplam zeytin üretimi 1,32 milyon ton olarak gerçekleşti.
Toplam zeytin üretiminin yaklaşık %75’i yağlık zeytinden oluşuyor. 2020 yılında 867 bin ton yağlık zeytin elde edildi. Türkiye zeytinyağı üretiminde dünyada ilk beş ülke içinde yer alıyor. 2020 yılında 867 bin ton yağlık zeytin çeşitli şekillerde işlenerek yaklaşık 173 bin ton zeytinyağı elde edildi,. En çok yağlık zeytin üreten üç il sırasıyla Aydın Balıkesir ve Muğla olarak sıralanıyor. Bir litre zeytinyağı elde etmek için yaklaşık 5 kg yağlık zeytin kullanılıyor. (TÜİK)
