Son dönemin trendi olan dopamin orucu, beyni daha etkili kullanmayı mı sağlıyor? Silikon vadisinde başlayan bu moda çok sayıda üst düzey yöneticinin uygulamasıyla birlikte uluslararası ilgiyi arttırıyor mu? Peki, dopamin orucu nedir ve işe yarıyor mu? Çevre Hastanesi doktorlarından Nöroloji Uzmanı Dr. Sema Targıt Akbaşak yanıtlıyor.
Dopamin, beyindeki ödül ve motivasyondan sorumlu bir sinir taşıyıcısıdır. Sürekli ve aşırı uyarılma dopamine daha az duyarlı olmamıza neden olabilir; bu nedenle aynı iyi duyguyu hissetmek için zevk aldığımız şeyi daha fazla yapmak gerekebilir.
Dopamin azlığı Parkinson hastalığına neden olabilir
Dr. Sema Targıt Akbaşak dopaminin çok az olmasının Parkinson Hastalığı gibi kas sertliği, titreme, konuşma ve yürüyüşteki değişikliklerle sonuçlanabileceğine dikkat çekiyor:
“Dopamin ile motor kontrolü hafıza, uyarılma ve ödül işleme gibi işlevlerle ilgili sinyalleri, beynin etrafına gönderilir. Örneğin dopaminin çok az olması, Parkinson Hastalığı gibi kas sertliği, titreme, konuşma ve yürüyüşteki değişikliklerle sonuçlanabilir. Dopamin, beyindeki ödül sisteminde de önemlidir. Daha da önemlisi beynin ödül sistemi, zaman içinde öğrenebilir; çevremizdeki potansiyel ödüllerle ilişkilendirdiğimiz ipuçları, gerçek bir ödül olmasa bile dopamin aktivitesini artırabilir. Yani sadece bir tatlı dükkanında olmak ve tatlıları düşünmek beynimizin dopaminini aktive edebilir. Bu beklenti ve ödül beklentisi nörobilim dilinde “istemek” olarak adlandırılır. Depresyonun ana semptomlarından biri “anhedonia” olduğundan (normalde ödüllendirici deneyimlerde isteksizlik, ilgi ve zevk eksikliği) işlevsiz dopamin regülasyonu da bu bozukluğa bağlanmıştır. Bazı depresyon tedavileri, beyindeki dopamin seviyelerini arttırmak için tasarlanmıştır.”
Dopamin miktarını azaltmak kesinlikle tavsiye edilmez!
Dr. Akbaşak günlük normal fonksiyonlar için ihtiyaç duyduğumuz gibi beyindeki dopamin miktarını azaltmanın kesinlikle tavsiye edilmediğini söylüyor. “Ayrıca sosyal medya gibi belirli bir ödülü yasaklamak kendi başına dopamin seviyelerini düşürmez, bunun yerine dopaminin uyarılmasını azaltmaya yardımcı olabilir. Bu nedenle dopamin aktivitesinin miktarını azaltmak mümkündür. Ancak bunu yapmanın anahtarı, ilk etapta ödül istemeyi başlatan ödüllerle ilgili tetikleyicilere olan maruziyetimizi azaltmaktır. Ancak bunun “beyni sıfırlayacağı” gerçekten doğru değildir. Sosyal medyada çok fazla zaman harcamak veya aşırı yemek yemek gibi sağlıksız davranışlar olduğunu düşündüğünüzü azaltmak istiyorsanız, sağlıksız davranma arzusunu tetikleyen çevresel ipuçlarına maruz kalmanızı azaltarak başlayabilirsiniz. Örneğin yalnızken akşamları telefonunuzla çok fazla meşgul olmak yerine bildirim seslerini kapatmayı deneyin. Bu şekilde dopamin ipuçları tarafından aktive edilmez ve bu nedenle telefonu alma dürtülerini bildirmez.”
