“Uyusun da büyüsün…tıpış tıpış yürüsün…” büyüklerimiz bu ninnileri çocuklara söylerken bir bildikleri varmış… Uyumak çocuk gelişimi için ne kadar önemliyse yürümeleri ve hareket halinde olmaları da bir o kadar önemli… Hele günümüzde ekran karşısından ayrılmayan, pandemi nedeniyle eğitimlerini de uzaktan alan çocukları düşündüğümüzde fiziksel ve zihinsel gelişimleri için hareketin önemi tartışılmaz oldu. Dünya Sağlık Örgütü fiziksel hareketsizliği küresel ölüm oranlarında önde gelen bir risk faktörü, aşırı kilo ve obezite artışına da katkıda bulunan bir faktör olarak tanımlıyor. Öyle ki hareketsizliğin her yıl küresel olarak 5 milyondan fazla ölümün sorumlusu olduğu belirtiliyor. Yetişkinlerin %23’ünden fazlasının, ergenlerin ise %80’inin yeterince fiziksel aktif yapmadığını bilmemize rağmen konu daha küçük yaştaki çocuklar olduğu zaman çok fazla veriye ulaşmak mümkün olmuyor. Örneğin 5-17 yaş arası için önerilen fiziksel aktivite süresi en az 60 dakika; spor, yürüyüş, oyun ya da eğlenirken sarf edilen hareketler bu gruba girebilir. Ama mutlaka olmalı ve en az haftada 3 kez olmalı.
5 yaş altı; en hızlı gelişme gösterilen dönem
Erken çocukluk olarak ifade edilen 5 yaş altı grubu ki, bilişsel ve fiziksel gelişimlerinin en hızlı olduğu dönem, yaşam alışkanlıkları ve rutinleri de şekillenmeye başlıyor. Fiziksel aktivite bu dönemde motor becerilerinin gelişmesi ve fiziksel çevrenin keşfedilmesi açısından da önemli.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından Çocukluk Çağı Obezitesini Sonlandırma ve Fiziksel Aktiviteye İlişkin Küresel Eylem Planı 2018–2030 çerçevesinde hazırlanan rehberde 5 yaşın altındaki çocukların sağlıklı gelişimleri için 24 saati nasıl geçirmeleri gerektiğiyle ilgili öneriler bulunuyor. TV izlemek ya da mobil araçlardan oyun oynamak gibi ekran temelli ve hareketsiz kalmalarına neden olacak durumlardan kaçınılması ya da bunların kısıtlanması gerektiği özellikle vurgulanıyor.
Üzerinde önemle durulan bir diğer konu çocukların uyku süresi. Kısa uyku süreleri ya da kronik uykusuzluk çocuklukta ve ergenlikte aşırı kilo, obezite ya da psikolojik sorunlara neden olabiliyor.
Bebekler (1 yaşından küçük)
Özellikle zemine dayalı etkileşimli oyunlar günde birkaç kez tekrarlanabilir. Henüz hareketli olmayanlar ise gün içinde en az 30 dakika yüzüstü pozisyonda yatırılmalı ve hareket etmeleri sağlanmalı. Bebek arabası ya da mama sandalyesinde 1 saatten fazla hareketsiz bırakılmamalılar. Ekranlardan ise kesinlikle uzak kalmalılar.
Ne kadar uyusunlar: Şekerleme dahil 14-17 saat (0-3 aylık) veya 12-16 saat (4-11 aylık)
1-2 yaş
Bu yaş grubunun gün içinde en az 180 dakikayı hareketli, yani aktiviteli geçirmeleri önemli. Yine 1 saatten fazla süre oturmalarına neden olacak (bebek arabası, araba koltuğu, mama sandalyesi) sabit pozisyonlardan sakınılmalı. Hareketsiz oldukları dönemde ise hikaye kitabı okuma ya da hikaye anlatma gibi aktiviteler yapılabilir.
Ne kadar uyusunlar: Düzenli uyku saatleri içinde 11-14 saat kaliteli bir uyku.
3-4 yaş
Bu yaş grubunda en az 60 dakikası daha etkili olmak üzere en az 180 dakika fiziksel aktivite öneriliyor. Yine 1 saatten fazla bir süre oturur durumda kalmamaları öneriliyor. Ne kadar uyusunlar: Düzenli uyku saatleri içinde 10-13 saat kaliteli bir uyku.
