Pandeminin bize düşündürdüğü sorulardan biri de şu: Stres, bizi daha hızlı mı yaşlandırıyor?
Kortizol, stresle salgılanan, kan basıncını, bağışıklık sistemini, iltihabı, metabolizmayı ve daha pek çok şeyi kontrol etmeye yardımcı bir dizi işlevi yerine getiren bir hormondur. Hayati durum stresi ile karşılaşınca, kortizolün işlevleri bu rollerinden uzaklaşıp diğer işlevlere doğru kayıyor.
Stres kısa ve düzensiz olduğunda hormonal değişim sorun oluşturmaz. Ancak, kişinin stres seviyeleri haftalarca, aylarca hatta yıllarca yüksek kaldığında, bu yalnızca vücudun tipik bakım ve onarım işlevlerini engellemekle kalmaz, aynı zamanda, vücut yaşlanıp bozulduğunda ortaya çıkan yardımcı olmayan adaptasyonlara da neden olur.
Kronik stres faktörleriyse, pandemide olduğu gibi hem öngörülemez hem de kontrol edilemezdir.
Pandemik stres, beyni ve vücudu birçok şekilde yaşlandırabilir
2004’te araştırmacılar, telomer adı verilen, kromozomların uçlarında görülen ve kapalı DNA’yı hasardan koruyan genetik materyal parçalarını yakından incelediler.
Kişi yaşlandıkça telomerler yıpranırlar, kansere ve diğer yaşa bağlı hastalıklara yol açan DNA hasarı ve işlev bozukluğu oluşur.
Bu araştırmada, uzun süreli psikolojik stresin hem daha kısa telomerlerle hem de telomerleri yeniden oluşturduğu düşünülen bir enzim olan telomeraz aktivitesinde azalmayla ilişkili olduğu bulundu.
Psikolojik stres, otonom sinir sistemini, renin-anjiyotensin sistemini ve hipotalamik-hipofiz-adrenal ekseni uyarıyor. Tüm bunlar normal ve küçük dozlarda faydalı olabilir. Bu uyarım devam ederse, kronik bağışıklık bozukluğuna, zararlı oksijen türlerinin üretiminin artmasına ve DNA hasarına neden olabilir. Bunlar da cilt kusurlarına, saçların beyazlamasına ve hem kozmetik hem de biyomoleküler – diğer belirtilere katkıda bulunabilir. Yani erken yaşlanmaya…
Stresin, normalde yaşlılıkla ilişkilendirilen bilişsel veya duygusal değişiklikleri tetikleyebileceğine dair bazı kanıtlar bulunuyor. Kişi yaşlandıkça, beyindeki bağışıklık hücreleri aşırı uyarılma eğiliminde olur. Kronik stres ile bu bağışıklık hücrelerinin işlevinde benzer değişiklikler görülüyor.
Uzmanlar, beyindeki bağışıklık hücrelerinde stres kaynaklı değişikliklerin, depresyon benzeri davranışlara katkıda bulunan biliş ve duygudaki değişikliklere yol açabileceğini söylüyorlar.
Pandemik stresle baş edebiliriz
- Stresle boğuşan herkes bundan kötü etkilenecek diye bir kural yok.
- Stres yaşayan pek çok insanın sorun yaşamadığını unutmayalım.
- Bazı durumlarda stres bizi güçlendirir.
- Her insanın, stresi yönetmek için kendi yollarını bulması gerekiyor. Bu, pandeminin ortasında bile mümkün.
- Stresin vücut üzerindeki etkilerini azaltmak için verilebilecek en iyi tavsiye, hayatı daha öngörülebilir kılmaya çalışmak olabilir. Bunun için rutinler oluşturmak ve bunlara bağlı kalmak, stresli zamanlarda kontrol sağlamanın harika bir yoluna dönüşebilir. Belki her gün belirli bir saatte egzersiz yapmak, meditasyon ya da bir arkadaşınızla telefonda konuşmak işe yarabilir.
