Yorgunken ya da sinirliyken bir konu hakkında ani karar vermek ya da konuşmak genellikle olumsuz sonuçlar verir. Çünkü böyle durumlarda siz uyanıkken bile aslında beyniniz uyuyordur. Bunu önlemek için “…üzerinde biraz uyumak iyi olacak” deriz. Peki uyku neyi değiştirir, gelin birlikte öğrenelim.
Zihinsel olarak yorulduğunuzda beyninizin bazı kısımları uykuya dalıyor, bu durum duygularınız ile karar verme yeteneğinizi etkiliyor. İyi uyku bir anlamda “beynin gübresi” gibidir. Düzgün düşünebilme, duyguları yönetebilme ve akıllı kararlar verebilme becerisi, kaliteli uykuya bağlıdır. Gün boyunca, her bilişsel görevde bu gübreyi emeriz ve eğer çaba yoğunsa, beyin yorulur. Bu kulağa hiç de şaşırtıcı gelmeyebilir. Ancak bundan sonra olanlar, beyin dalgalarını ölçen yeni bir deneyde yakalanan şaşırtıcı bir keşfi içeriyor.
Beyniniz yorulduğunda, siz tamamen uyanıkken ve önemli bir şeye odaklanmaya çalışırken bile kilit kısımlar uykuya dalıyor gibi görünür.
Bilim insanlarının deyimiyle bu “yerel uyku”, ön korteksin duygular ve karar verme ile ilgili bölgelerinde gerçekleşiyor. Sonuç: Özdenetiminizi kaybedersiniz, bu da sizi daha dürtüsel, daha agresif, daha az akıllıca kararlar alabilen ve romantik bir partnere, bir iş arkadaşına ya da aklınız başınızdayken kızdırmak istemeyeceğiniz herhangi birine düşüncesizce saldırmaya daha yatkın hale getirir.
Egonuzu tüketmek
National Academy of Sciences dergisinde yayımlanan bulgular, inisiyatif alma, seçim yapma ve düşünceleri düzenleme yeteneklerinin kullandıkça azaldığını, dinlenme ve uyku ile eski haline döndüğünü savunan “ego tükenmesi” adlı teoriyi destekleyen fiziksel kanıtlar sunuyor.
Diğer araştırmalar, uykusuz bir geceden sonra duygusal kontrol ve karar verme becerisinin nasıl büyük ölçüde azaldığını göstererek teoriyi dolaylı olarak destekliyor. 2023 yılında yapılan bir beyin görüntüleme çalışması, tek bir gece uyku kaybının ertesi gün sinirsel aktiviteyi olumsuz etkilediğini ve özellikle karar verme yeteneğini engellediğini ortaya koyuyor.
Yeni çalışma, 44 gönüllünün beyinlerindeki elektriksel aktiviteyi ölçmek için elektroensefalogram (EEG) kullanarak egonun tükenmesine – irade gücünün tüketilmesine – odaklandı. Gönüllülerin yarısı zihinsel olarak yorucu görevler üzerinde çalışarak bir saat geçirdi. Kontrol grubu ise bu bir saat boyunca özel bir şey yapmadı. Daha sonra hepsi, düşmanca bir durumda sınırlı kaynakların paylaşıldığı, iş birliği veya zorba davranışların başarıyı güvence altına almak için ana seçenekler olduğu bir oyun oynadı.
Kontrol grubu zamanın %86’sında iş birliğini seçti. Yorgun grup ise zamanın sadece %41’inde iş birliği yaptı. Oyun sırasında EEG’ler, yorgun grupta ön korteksin belirli bölgelerinde uyku benzeri beyin dalgaları tespit etti, ancak kontrol grubunda tespit edilmedi.
Özdenetimde kopukluk
Bilim insanları, beyindeki çeşitli nöronların zihnin ne üzerinde çalıştığına bağlı olarak aktif ve inaktif durumlar arasında gidip geldiğini uzun zamandır biliyor.
İnsanlar üzerinde yapılan yeni çalışmada, tespit edilen “yerel uyku” beyin dalgası türlerinden biri olan delta, kaliteli gece uykusunun ilk saatlerinde beynin geçtiği en onarıcı aşama olan derin uyku ile ilişkili “yavaş dalga” olarak adlandırılıyor (REM uykusu, rüya aşaması, gecenin ilerleyen saatlerinde gelme eğilimindedir).
Araştırmacılar, “Uyku benzeri yavaş dalgaların ortaya çıkması, ön bölgelerin devre dışı kalmasına yol açabilir ve bireylerin kendilerini etkili bir şekilde kontrol etme becerilerinin azalmasını açıklayabilir” diye belirtiyor.
Yavaş dalgalı derin uyku sırasında beyin, gün boyunca biriken toksinlerden tam anlamıyla temizlenir. Yeterli derin uyku olmadan, gün içinde yorgun, sinirli ve endişeli olma eğiliminde oluruz.
Beyin bu yorgunluk halindeyken ‘üzerinde uyumak’ kesinlikle iyi bir öneri. Zor kararları zihinsel olarak zinde olmayı beklediğiniz zamanlara planlamalıyız. Aynı şey, tüm duygusal zekanızın yanınızda olmasını istediğiniz önemli konuşmalar için de geçerli.
Partnerinizle bir şey konuşmak istiyorsanız ya da iş yerinden gelen pek de hoş olmayan bir e-postayı yanıtlamanız gerekiyorsa, bunu yorgunken yapmak yerine biraz bekleyin; pişman olmazsınız.
Kaynak: https://robertroybritt.medium.com/
