Kim dahi, kim değil nereden bilebiliriz? Tarihte dehasıyla ünlenen isimler bu üne kaç yaşında kavuştu? Kimi 20’li yaşlarından itibaren dehasının ışığını saçmaya başlasa da parlamaya orta yaşlarda başladı! İki tür deha var ve bunlardan biri orta yaşa kadar kendini göstermeyebiliyor!
Albert Einstein fizikte devrim yaratan beş makalesini 26 yaşındayken yayınladı. Orson Welles, “Yurttaş Kane”i 25 yaşında yaptı. Bill Gates, ilk milyarını kazandığında 31 yaşındaydı. Mark Zuckerberg onu sekiz yılda üç virgülle yendi! Dahi dediğimizde pek çoğumuzun aklına bu isimler ve elbette hikayeleri geliyor. Zira pek çok yaratıcı buluş, dahi olarak nitelendirdiğimiz kişilerin 20’li yaşlarına denk geliyor. Ancak bilim, bu durumun bilinen hikayenin yalnızca yarısı olduğuna işaret ediyor. Tamamen farklı bir yaratıcılık türü var ve ortalama olarak, biri orta yaşa gelene kadar dehasını açığa çıkarmıyor.
20’li yaşlarında harikalar yaratan dünyanın Pablo Picasso’ları en romantik hikayeleri yapıyor, ancak 40’lı yaşlarına kadar henüz dünya için en önemli katkılarını yapmayan sessiz kalmış dahiler de var. On the Origin of Species yayınlandığında 50 yaşında olan Charles Darwin’i veya Huckleberry Finn’in çıktığı yıl 49 yaşında olan Mark Twain’i hatırladınız mı?
50’li yaşlarda ortaya çıkabilir
Bu karşı örnekler, yalnızca insanların yaşamları boyunca çığır açan fikirlerin rastgele bir dağılımını temsil etmiyor. Yıldırım her yaşta düşebilir, ancak Chicago Üniversitesi Ekonomisti David Galenson’un kapsamlı ve büyüleyici araştırmasına göre, deha ya çok gençken ya da 50’li yaşlarına geldiğinde kendini gösterme eğilimindedir.
Bunun nedeni, yaratıcılığa çok farklı iki yaklaşım olması. Galenson, “Parlak bir şekilde genç yanan ve erken alevlenenler, kavramsalcılar” diyor. En iyi çalışmaları, tek, parlak, radikal, kapsayıcı bir fikrin sonucu. Einstein, bir gece Bern’deki patent ofisindeki işinden eve dönerken, evrenin doğası hakkındaki tüm “evreka” anlarının annesine sahip oluyor ve bunu yazıyor. Picasso, kübizmi düşünüyor ve onu uyguluyor.
Ama dehaya giden başka bir engel daha var; kişinin kendisi. Örneğin, Darwin’in onlarca yılını, doğal dünyayı titizlikle gözlemleyerek ve teorisini bir araya getirirken zaman harcayarak geçirdi. Twain ise, on yıl boyunca Huck Finn’i yeniden yazıp revize etti. Bu dahiler, fikirlerini deneme yanılma yoluyla bir araya getirerek, durumu çözdüler. Bu gözlem ve iyileştirme süreci biraz zaman aldığından en iyi işleri genellikle 50’li yaşlarına kadar bitmiyor.
Kimse için geç değil!
30 yaşlarında hayal kırıklığına uğramış bir ressam veya şairseniz bu iyi haber, ancak Galenson’un çalışmaları işletme sahipleri için de geçerli. Girişimcilik, özellikle harikalar yaratmanızı bekleyen bir alan. Ancak araştırmalar başarılı girişimlerin kurucularının ortalama yaşını 40’lı yaşlar olarak işaret ediyor.
Bu, dünyaya kendi büyük katkınızı bulmak için geç kalmadınız. Gençken açığa çıkmayan dehanız en uygun zamanı bekliyor olabilir.
