Görme engelliler için özgürlüğün simgesi olan beyaz baston, toplumu harekete geçiren önemli bir sembol. Güzel Yaşa olarak bu sembolün “akıllı” versiyonunu dünyada ilk defa üreten, üstelik aldığı uluslararası ödüllerle bizleri gururlandıran Türk ekibinin bir üyesiyle tanıştırmak istiyoruz sizi. Endüstri tasarımcısı Mete Mordağ, dünyada görme engelli toplumu için seri üretilen ilk teknolojik ürün WeWalk’un tasarımcısı. Gelin bu özel çalışmanın detaylarını birlikte öğrenelim.
Bize dünyanın en akıllı bastonunun yaratım sürecinden bahseder misiniz?
Tasarımın, teknolojiyi toplumla nasıl buluşturabildiğine, nasıl katma değer yaratabildiğine çok iyi bir örnek… “WeWalk”, YGA’nın, yani Young Guru Academy’nin süper fikri… Bundan 3-4 sene önce bu fikirle geldiler. Ellerinde, çalıştıkları bir prototip vardı. Görme engelliler toplumuna projeler üreten, yeni fikirler taşıyan ve bunları hayata geçiren bir danışmanlık grubu var. O danışmanlık grubu ile birlikte geliştirdikleri bir fikir bu… Bu fikrin endüstriyel tasarım ayağını, yani fikri-teknolojiyi görme engellilerle nasıl buluşturabiliriz? Onlar için nasıl faydalı ve iyi bir ürüne, iyi tasarıma geçirebiliriz? sorusunda destek veren kalemdim ben… Bir senelik bir çalışmanın ardından, “WeWalk”u, YGA mühendislerinin oluşturduğu ilk prototipi, güzel, düzgün, ergonomik ve faydalı bir ürüne dönüştürdük. Ardından Vestel, projeye kapılarını açtı, projenin etkin bir şekilde hayata geçmesinin ardında büyük ve önemli katkısı oldu. WeWalk bir sene içinde seri üretime geçti, ilk 1500 adedi sokaklara çıktı, kullanıcılarıyla buluştu.
“WeWalk” çok özel bir şey… Nasıl bir üründür, görme engelliler için ne yapar? Ürün sizinle buluştuktan sonra neye evrildi?
Mete Mordağ: “Neye evrildi?…” düşünürseniz, Kürşat Ceylan’ın söylediği bir sözden bir alıntı yapacağım. Kürşat Ceylan, Boğaziçi Üniversitesi mezunu, görme engelli, çok sevdiğim bir arkadaşım… Doğuştan görme engellidir kendisi ve projenin başındaki kişi… “WeWalk”un kurucularından. Tanıtım filminde “Bu gördüğünüz baston, görenler için kullanılan bir ürün olsaydı, şu an uçuyor olurduk. Yani ben, 2015 yılında hâlâ bildiğiniz değnekle yolda yönümü bulabiliyorsam, bunda bir gariplik var. Yardımlarınızı bekliyoruz, desteklerinizle bu ürünü, tasarımı hayata geçireceğiz” gibi bir cümleyle kapanış konuşmasını yaptı.
Türkiye’ye dair çok motive edici bir hikâye bu. “WeWalk’un tanıtım filmini, kitlesel fonlama platformu Arıkovanı’na koyduk; 200 bin TL topladı ürün… 200 bin TL’nin gerçekten çok büyük yardımı oldu, “WeWalk”un hayata geçirilmesinde, görme engellilere kazandırılmasında… Türkiye adına da insanlık adına da bence çok büyük başarı… Şöyle ki, görme engelliler için dünyada ilk defa seri üretilen en etkin ürün olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim.
Amerika’da Edison Awards aldı. Bugüne kadar dünyada görme engelliler için üretilmiş 6-7 tane teknolojik proje var, hiçbiri hayata geçmemiş… Hepsi prototip aşamasında kalmış… Sebebi: Görme engelli toplumundan para kazanmak imkansız olduğu için, kimse bu ürünlere gerekli yatırımı yapmak için yanaşmıyor. Vestel, Turkcell gibi Türk markalarının ortaya koyduğu yardım – destekle dünyada ilk kez Türkiye’den böyle bir ürünün çıkması, çok çok çok gurur verici!
“WeWalk” prototipi aşamasında, Kürşat’ların ve YGA’nın tartıştığı en önemli konular: “Tamam, teknolojiyi görme engellilere ulaştırıyoruz; ama bu bir değnek olmak zorunda değil. Bir taç olabilir, bir bileklik olabilir, bir gözlük olabilir, yani illa değnek mi olmak zorunda?” olmuş. Oradaki görme engelli 10 tane arkadaşımın, dönüp dolaşıp geldikleri nokta şu: “Bizim elimizden bu değneği alamazsın… Bizim, bu değnek olmadan evi terk etmemiz imkansız”. İşte bu, “tasarımın bir evrimleşme süreci” olmasına da bir gönderme…
Koskoca bir görme engelliler toplumunun yüzlerce yıldır ki, çok eski bir ürün değil, “beyaz değnek”… Kanada’da ortaya çıkmış, bundan 150 yıl önce… 200 senedir alışık oldukları bir değneği ellerinden alıp, yerine bir gözlük veremezsiniz insanlara… Bunun evrimleşmesi lazım… Önce o değnek biraz evrimleşecek, değişecek; ufalacak, ufalacak, yok olacak… Bundan belki 200 sene sonra, yerini bir gözlük alabilir; ama ilk etapta onu direkt yok edemezsiniz. “WeWalk” görme engellilerin beyaz değneklerinin evrimleşme sürecinin ikinci basamağı diyebilirsiniz. “WeWalk” ne yapıyor? Görme engellinin cebindeki cep telefonunu, eline taşıyor. Üzerinde “ultrasonik sensör” var; bir tane “touch pad” var. Yeni jenerasyon bir görme engelliye bakarsanız, elinde “WeWalk” yoksa, bir elinde cep telefonu, kulağında kulaklığı vardır; o cep telefonu üzerinden her şeylerini ifa ederler. Otobüse onunla biner inerler; yollarını yönlerini onunla bulurlar; maillerine onunla bakarlar; her şeyleri o cep telefonları; ama görme engellisiniz, bir elinizde değneğiniz, bir elinizde cep telefonunuz var… Hadi ne olur otobüse binin ya da bir merdiven çıkın… Gerçekten çok zor ve imkansız… Bu kadar basit işlevler imkansız olmamalı; 2020’lere geldik… “WeWalk”un yaptığı şey, cep telefonunu değneğin içerisine taşıyor. Öyle inanılmaz, uçan kaçan bir teknoloji değil… Üzerinde aslında, kablosuz veri aktarım teknolojileri var. Bir Wi-Fi, bir Bluetooth çipi var ve bu çipler üzerinden cep telefonuyla haberleşebiliyor. Değneğin üzerindeki “touch pad” sayesinde, rahatlıkla cep telefonunu yönetebiliyorsunuz. Görme engellinin, cep telefonunun ekranını görmesine kesinlikle gerek yok… Cep telefonunu çok iyi tanıyorlar. Üzerinde ikonlar nerede, düğme nerede vs. ve değneğin üzerine siz o “touch pad”i koyduğunuzda, değneği telefona Bluetooth üzerinden bağladığınız zaman, görme engellinin elindeki değnek, onun cep telefonu oluyor. Telefonunu cevaplayabiliyor, mail atabiliyor, mail cevaplayabiliyor; Google’a bağlanıp, Google maps’le yönünü bulabiliyor. YGA’nın, belediyelerle çalışarak ürettiği bir sürü farklı aplikasyonlar var. Otobüslerin geliş-gidiş saatleri, otobüsün hangi durağın önünden geçtiği gibi… Cep telefonunun yapabildiği her şeyi, değneği yapabiliyor oluyor.
Disiplinler arası bir serüven ve sonunda ürünün aldığı büyük ödül! Gurur veriyor. Ödülü anlatır mısınız?
Mete Mordağ: Edison Awards… Bu ödül, bir tasarım ödülü değil, bir teknoloji ödülü… Tasarım, o ödülü almasında önemli bir kalem tabii ki… Ama esas, “WeWalk”un kendisinin aldığı bir ödül o… Bunda benim payım olabilir; ama benim aldığım bir ödül olmadığının altını çizmek istiyorum.
“WeWalk”un arkasında, hayata geçmesinde kocaman genç ve güzel bir zihin var ki… O zihinlerin takım çalışmasının sonucu “WeWalk”… İnovasyon, teknoloji ödülü Edison Awards, ABD’de uzun zamandır Tesla, Apple gibi çok büyük markalara veriliyor. Türkiye’den Kürşat sahneye çıkıp aldı, kabul etti, alkışlar arasında… Gerçekten çok çok çok gurur vericiydi!
Tekrar altını çizmek istiyorum. Dünyada görme engelli toplumu için seri üretilen ilk teknolojik ürün…
Söyleşinin tamamını youtube‘dan izleyebilirsiniz.
