Kendinizin, bir arkadaşınızın veya bir aile üyenizin teşhis edilmemiş bir otistik olabileceğini hiç düşündünüz mü?
Muhtemelen hayır, çünkü çoğu insan için “otistik” kelimesi, yaşı çok daha genç neredeyse çocuk hayalini çağrıştırıyor. Bu klişeyi yalanlayan ünlü isimlerden biri aktör Anthony Hopkins.
Hopkins’e 70’li yaşlarında spektrum (Otizm, her bireyde farklı semptomlar ve belirtilerle kendini gösterebilir ve bu nedenle “spektrum” olarak adlandırılır.) teşhis kondu. Ünlü isim elbette aniden otistik olmadı; bu mümkün değil, çünkü otizm yaşam boyu süren nörolojik bir durum. Ancak Hopkins’in çocukluk yıllarında otizm hakkındaki bilgilerin sınırlı olduğu gerçeğini unutmamak gerek.
Otizmin, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’nda (DSM-III) kendi tanı kriterleri ile şizofreniden ayrı bir tanı olarak belirlenmesi 1980 yılına kadar gerçekleşmedi. Bu zamanlama muhtemelen Hopkins’e ve bilinmeyen sayıda diğer yaşlı yetişkine hayatlarının büyük bir kısmında ya da tamamında neden teşhis konulmadığını açıklıyor.
Otizmin Şiddeti
Aktör Anthony Hopkins’in geç teşhisine daha yakından bakarak başlayalım. Hopkins’e 70’li yaşlarında otizmin “yüksek işlevli” bir formu olan Asperger Sendromu teşhisi kondu. Asperger’in “gizli” bir engel olduğu düşünülür çünkü durum genellikle dış görünüşten belli olmaz. Asperger’li bir kişi başkaları tarafından sadece farklı, tuhaf, küstah ya da yalnız olarak görülebilir.
Hopkins de 2017 yılında verdiği bir röportajda kendisini “çok yalnız” olarak tanımlamış ve otizm teşhisine değinmişti. “Partilere gitmiyorum, çok fazla arkadaşım yok. Ama insanları severim. Onların kafalarının içine girmeyi seviyorum.”
Bununla birlikte, bazı insanlar özellikle otizm ile ilişkilendirilen damgalama nedeniyle Asperger Sendromu veya “Aspie” terimini kullanmayı tercih ediyor.
Otizmin şiddeti, bağımsız yaşayabilen insanlardan desteğe ihtiyaç duyanlara kadar değişen üç seviyeye göre kategorize ediliyor: Uzmanlar bu seviyelerle ilgili olarak şunları söylüyor:
“Otizm tanısı 1. seviyede olan kişiler, genel nüfusa kıyasla ruh sağlığı sorunları, intihar eğilimi, kariyer zorlukları, zorbalık ve istismar açısından daha fazla risk altındadır.”
Bazı araştırmacılar otizmin bu temsilini reddederek çok sayıda farklı özellik kombinasyonu taşıdığını ifade ediyor. Bu durum, kısmen de olsa otistik kişilerin neden inanılmaz derecede farklı görünebildiğini ve birçoğunun teşhis edilemediğini açıklıyor.
Otizmi Maskeleme
Maskeleme ve kamufle etme terimleri, bir kişinin otistik özelliklerini gizlemek ve uyum sağlamak için bilerek veya bilmeyerek kullandığı davranışları tanımlıyor.
Kadınların erkeklere göre maskeleme yapma olasılığı daha yüksek; bu da onlara büyük ölçüde tanı konulamamasının nedeni olarak açıklanabilir. Örneğin, ellerinizi çırpmak yerine tırnaklarınızı yemek veya saçınızın bir tutamını döndürmek gibi daha az belirgin uyarıcı faaliyetlerde bulunursunuz. Ya da başkalarının sosyal olarak nasıl etkileşimde bulunduğunu gözlemler ve onların davranışlarını taklit ederek içinde bulunduğumuz durumu maskeleyebilirsiniz.
Yaşlanma ve Otizm
80’li yıllarda otizm teşhisi konulan çocuklar bugün 40’lı yaşlarındalar. Önümüzdeki 10 yıl içinde 50’li ya da 60’lı yaşlarda otizmi yetişkinler olarak hayatın içinde olacaklar. Yaşlılarda otizm üzerine odaklanan çalışma sayısı hayli az; daha fazla incelemeye ve araştırmaya ihtiyacımız olduğu bir gerçek.
Amerika Birleşik Devletleri’nde Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, otizm teşhisi konan çocuk sayısını 59’da 1 olarak tahmin ediyor. Bu, 10 ya da 20 yıl içinde spektrumda yaklaşık 1 milyon yetişkinden oluşan bir nüfus olacağı anlamına geliyor.
ABD’deki üniversite araştırmalarına göre; otizmli yaşlı yetişkinler otizmli genç yetişkinlere göre daha fazla sosyal iletişim güçlüğü yaşadıklarını bildiriyorlar; ancak sözel akıcılığın yaşla birlikte daha zor hale gelmediği belirtiliyor.
Otistik Klişeleri Kırmak
Anthony Hopkins gibi başarılı, saygın ve üretken bir aktörün otizm spektrumunda olduğunu fark etmek şaşırtıcı olabilir. Geleneksel stereotipe uymayan daha birçok gizli otistik var.
Neyse ki, yetişkin otistikler sessizliklerini bozmaya başladılar.
Konuyla ilgili soru işaretleriniz varsa bir uzmandan görüş almanızda fayda var, YouTube’da bu konudaki videoları izleyebilir, otizm üzerine yazılmış kitaplardan bazılarını okuyabilirsiniz. Çünkü o gizli otistik sizin çocuğunuz, komşunuz, iş arkadaşınız ve hatta siz olabilirsiniz.
Kaynak: https://sandrapawula.medium.com/
