İlaç denemelerindeki kontrol gruplarının, aktif bileşen içermeyen etkisiz maddeleri aldıktan sonra gösterdikleri ‘sözde iyileşme’ durumuna Plasebo etkisi deniyor. Bazı durumlarda ilaç alanlar istenmeyen olumsuz etkiler de yaşayabiliyorlar. 1961’de Walter P. Kennedy tarafından tanımlanan, beklenen ancak gerçek bir neden olmaksızın yaşanan ‘olumsuz’ belirtilere Nocebo etkisi adı veriliyor.
Plasebo hoşnut etme anlamına gelen Latince kökenli bir kelime. Nocebo da Latince’de zarar vermek anlamına gelen “nocere” kelimesinden geliyor.
Fiziksel veya zihinsel nedenler
Uzmanlar, Nocebo etkisini hem psikolojik hem de nörobiyolojik nedenlere bağlıyorlar. Sağlık sistemi ve tedavilerle ilgili önceki deneyimler, zor bir tedavi süreciyle birlikte yaşanan stresörler ve şartlanma yüzünden olumsuz beklentilere girilebileceğini söylüyorlar.
Araştırmalara göre, kaygı ve depresyon yaşayanlar Nocebo etkisini yaşamaya daha yakınlar. Nörobiyolojik olarak, ağrı beklentisinin yaşanan ağrıyı arttırmasına “Nosebo hiperaljezisi” deniyor. Kişi ağrıyı beklediğinde, ağrı iletimine izin veren kolesistokinin salgılayarak ağrıyı artırabiliyor.
Duyular, korkunun tetiklediği geri bildirim döngülerinde beynimiz tarafından güçlendirilerek ağrı ve diğer semptomları artırabilirler. Tabii bu acının gerçek olmadığı anlamına gelmez.
Tedavi üzerindeki etkisi
Nocebo etkisinin gerçek riski, tedavileri veya ilaç denemelerini etkilemesi. Olumsuz yan etkiler etkili bir tedaviye bağlandığında bu tedaviyi durdurabilir ve yan etkilerle birlikte faydaları da kaybedebilir. Bir ilaç denemesinde yan etkilerin aşırı rapor edilmesi, ilacın ruhsat almamasına neden olabilir.
Tedavi hakkında daha fazla ve yan etkiler hakkında daha az bilgi sahibi olmak, Nocebo semptomlarının olasılığını azaltabilir.
Nocebo etkisinin en aza indirilmesi
Uzmanlar, araştırmalar sonucundaki verilere dayanarak, Plasebo etkisini uyarmanın Nocebo etkisini azaltabileceğini söylüyorlar.
İlaçları daha pahalı göstermenin Nocebo etkisini arttırdığı gözlemlendiğinden ucuz paketleme de bunun önlenmesinde etkili olabilir.
Tedaviyi savunanlara duyulan güven de önemli bir neden olarak görülüyor. Kendi doktorunuz gibi güvendiğiniz birisinin size bir aşının, tedavinin ya da ilacın güvenli ve etkili olduğunu söylediğinde size daha inandırıcı gelebiliyor.
Kaynak: medicalnewstoday.com
