Prof. Dr. Tuğba Tunalı Akbay, anne sütünü ilaç kalıntısı, nikotin gibi maddelerden temizleyen yaratıcı bir ürün geliştirdi. Sağlıklı yaşam ve beslenme alanında yenilikçi buluş ve yöntemleri desteklemek üzere Güzel Yaşa Yayın Kurulu Üyesi Yaprak Özer’in, Prof. Dr. Akbay’la gerçekleştirdiği söyleşiyi paylaşıyoruz.
Dünya üzerinde en doğal, en güzel ve özetle eşi benzeri bulunmayan bir gıda anne sütü. Bebeklerin gelişimi için en değerli besin kaynağı. Ancak gelişen teknoloji ve zorlaşan hayat koşulları çoğu anneyi bebeğine sağlıksız süt vermek ya da verememek tehlikesiyle karşı karşıya bırakıyor. Pek çok anne yaşadığı sağlık sorunları nedeniyle ilaç kullanmak zorunda ya da içinde bulunduğu coğrafi koşulların katkısıyla bebeğini emziremiyor. Prof. Dr. Tuğba Akbay’ın geliştirdiği yöntemle sorun yaşayan anneler bebeklerine kesintisiz ve güvenle süt verebilecek. Prof. Akbay, Marmara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’nde, biyokimya alanında uzmanlaşmış araştırmacı bir öğretim üyesi. Anne sütünü her nevi zararlı maddeden arındırmayı amaçlayan “Puremilk” (saf süt) adında bir yöntem ve beraberinde aparat tasarladı, Prof. Akbay’ın geliştirdiği projenin dünyada bir benzeri yok: Yeni doğum yapmış emziren annelerin sütünde bebeğe zarar verebileceği öngörülen her maddeyi süzerek saflaştıran bir filtre. Bu filtre sayesinde anne sütünden bebeğe nikotin de geçmiyor ağrı kesici de antidepresan da…
TÜBİTAK’la geliştirilmiş, prototipi bulunan projenin henüz ürünü bulunmuyor. Ürünün dünyada bir başka örneği ya da benzeri olmadığı için hangi mevzuata tabi olacağı konusunda belirsizlikler bulunuyor; 2016 yılında, Türk Patent Enstitüsü’nün Türkiye’den seçtiği kadın girişimcilerden biri olan Akbay, Kore’de bu projesiyle gümüş madalya kazandı.
Geliştirdiğiniz ürün nasıl kullanılıyor?
Anne sütünü sağdı, sütü biberonun içine koydu. Çay poşeti düşünün, içerisine daldırıyorsunuz, yarım saat bekletiyorsunuz. Çıkardığınızda, hiçbir zararlı madde sütte kalmıyor. Yani, hepsi daldırdığınız malzemenin üzerine toplanıyor. Bir anten gibi tutuyor ve üzerine çekiyor.
Ne tür maddeleri filtre edebiliyor?
İstediğiniz maddeye göre uyarlanabilir, hatta kişiye özel bile üretilebilir. İlacın filtresi benim ağımda olmasa da üretmemiz iki günden fazla sürmez.
Bu proje nasıl doğdu?
Kendi yaşadığım bir tecrübeden yola çıkarak bu projeyi oluşturdum. Doğumdan sonra belimde fıtık oluştu. Parasetamol içerikli ilaçlar veriyorlar, kortizon iğnesi yapalım diyorlar. Ağrıyı kesebilir ama emzirdiğiniz için çocuğunuza geçebilir, süt vermeyeceksiniz diyorlar. İlaç kullanmadım ama ağrıya dayanamayıp çok ağladığım dönemler oluyordu. Kimya kökenliyim, ben de bu süreçte istenmeyen maddeler nasıl uzaklaştırılır diye düşünmeye başladım. Çok araştırdım, böyle bir uygulama yok. Sonra birkaç tane üniversitede proje ekipleriyle görüştüm. Bir yol buldum. Zaten bulduğum bu “yol” da patent aldı.
Tam olarak nasıl bir yol?
Aşı mantığı ile çalışıyor. Bir nano yüzeyin üzerinde anten gibi antikorlar bulunuyor. Bu antikorlar, sigara ise içindeki nikotin antikoru,tansiyon ilacı ise tansiyon ilacının antikoru olabilir. İnsan sağlığına zararlı olmayan, stentlerin yapıldığı FDA (Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi) onaylı nanoteknoloji polimer yüzeye antikoru bağlıyorum.
Projenin gelişim aşaması da enteresan…
Denemelerimiz ancak etik izin alarak anne sütü toplama yoluyla olabildi. Bu da çok zordu. Hem sigara içen hem de emziren anne bulmak çok zor. Ayrıca bebeklerinin besinini bizlerle paylaşmak istemeyen de oluyor. Asistanlar bazen ağlaya ağlaya geliyordu. En sonunda Zeynep Kamil Hastanesi’nin bahçesine çıktılar, emziren bir anne görünce, “Abla bize birazcık süt verir misin?” diye yalvarmaya başladılar. Türkiye’de bilim, hokkabazlık.
Bu ürünün teorik olarak varlığını öğrenenler nasıl tepki veriyor?
Birkaç televizyon programına çıktım, telefonlar susmadı. Kimisi, “Kızım antidepresan kullanıyor sütünü sağıp atmak zorunda kalıyoruz. Bebeğe süt veremeyince daha çok ağlıyor. Daha çok depresyona giriyor. Filtreyi nereden buluruz?” diyor, bir başkası ise “Yüksek mimarım, doğum yaptım, bebeğim 6 aylık oldu, saçımı boyatmak istiyorum malzemeler süte geçecek diye korkuyorum, filtrenizi nereden bulayım?” diye soruyor. Filtre var ama yok!
Bundan sonraki dönemde ne olacak?
Ürünün ticarileştirilmesi için uğraşıyorum. İlk önce şirketleşmem gerekiyor. Bunu da akademisyen olduğum için ancak Teknopark’ta yapabiliyorum.
